#Geografija

Lekcija: Pirinejsko poluostrvo

juzna_evropa_pirinejsko_poluostrvo_zemlje

Pirinejsko poluostrvo je najveće poluostrvo Južne Evrope.

Na Pirinejskom poluostrvu nalaze se:

Kneževina Andora,
Republika Portugalija,
Kraljevina Španija,
Britanska kolonija Gibraltar.

Prema reljefu, Pirinejsko poluostrvo odlikuju visoravni i gromadne planine. Poluostrvo je od ostatka Evrope odvojeno Pirinejima, a sa severa i juga je okruženo mladim venačnim planinama. Centralna visoravan naziva se Mezeta i na jugu prelazi u Andaluziju, jednu od plodnih nizija. Nizije su uglavnom priobalne na zapadu, jugozapadu i jugoistoku.

Najduža reka je Tajo (na španskom se izgovara Taho, a na portugalskom Tažo), koja se uliva u Atlantski okean praveći estuar; druga po dužini je Ebro i ona se uliva u Sredozemno more čineći deltu.

juzna_evropa_pirinejsko_poluostrvo_reljefm

Klima poluostrva je pod uticajem vodenih basena Atlantskog okeana i Sredozemnog mora, ali delom i pod uticajem umerene kontinentalne i suptropske klime.

Sve ovo dovodi do toga da je biljna kultura i vegetacija poluostrva raznovrsna.

juzna_evropa_pirinejsko_poluostrvo_klima_dij

Kraljevina Španija

Površina: 504.782 km²

Br. stan: 46.070.146

Glavni grad: Madrid

Sužbeni jezik: španski

Valuta: evro

Španija se graniči sa Andorom, Francuskom, Portugalijom i Britanijom - Gibraltarom.

juzna_evropa_pirinejsko_poluostrvo_spa

Španija zauzima najveći deo Pirinejskog poluostrva. Kraljevini Španiji pripadaju i Balearska ostrva, Kanarska ostrva kao i dva autonomna grada u Maroku.

Španija je višenacionalna zajednica, većinsko stanovništvo su Španci, a nacionalne manjine žive u izdvojenim autonomnim oblastima - Baskiji, Galiciji, Aragoniji, Valenciji, Kataloniji i Andaluziji.

Iako je samo španski jezik službeni, u upotrebi su još četiri jezika.

Reljef i klima Španije

Sudeći po reljefu, ovo je planinska zemlja. Centralni deo zemlje zauzima Mezeta, visoravan sa koje se uzdižu gromadne planine. Mezetu zatvaraju venačne planine, na severu Pirineji, a na jugu Betijske planine. Nizija ima malo i - osim Andaluzije i Aragonije, uglavnom su priobalne.

Severozapadni deo Španije izlazi na Atlantski okean, pod uticajem vlažne okeanske klime. To je područje sa velikom količinom padavina i nosi epitet zelene Španije.

Osnovu hidrografske mreže Španije čini pet reka: Gvadalkivir, Gvadijana, Taho i Duero, koje pripadaju slivu Atlantskog okeana i Ebro - pritoka Sredozemnog mora.

Kantabrijske planine, koje se pružaju duž Biskajskog zaliva, ne dozvoljavaju vlažnom vazduhu da prođe u unutrašnjost poluostrva, tako da Mezeta ima suvu kontinentalnu klimu, zbog koje je oskudna vegetacija stepe karakteristika Mezete. Većina reka ove visoravni presuši tokom leta.

Uz obale Sredozemnog mora Španija ima toplu sredozemnu klimu.

Prirodni resursi i privreda Španije

Rudno bogatstvo Španije je veliko i predstavlja osnovu za razvoj španske industrije. Glavni energetski izvor je ugalj, mada se trećina električne energije dobija u nuklearnim elektranama.

Ostale značajne rude su gvožđe i obojeni metali.

Zahvaljujući svemu ovome razvijene su crna i obojena metalurgija, mašinska industrija, industrija motornih vozila, brodogradnja i hemijska industrija.

Poljoprivreda je jedna od najznačajnijih privrednih delatnosti. Glavne biljne kulture su masline i vinova loza od kojih se proizvode glavni izvozni proizvodi maslinovo ulje i vino. Po proizvodnji agruma Španija je na prvom mestu u Evropi.

S obzirom na klimu, poljoprivredu otežava nedovoljno padavina, ali se to rešava sistemom za navodnjavanje, zahvaljujući kojima se gaje žitarice, povrće i industrijsko bilje.

Po prihodu od turizma Španija je među vodećim zemljama sveta. Klima i plaže, kulturno-istorijski spomenici, tradicija i umetnost privlače turiste iz celog sveta. Letnji turizam je razvijen na ostrvima kao i duž obala gde izdvajamo dve regije - Kosta del Sol i Kosta Brava.

Španski jezik je danas drugi najrasprostranjeniji jezik na svetu, a do 15. veka na teritoriji Španije bilo je brojnih malih kraljevstva u kojima se govorilo različitim jezicima. Do ujedinjenja je došlo kada su se dve kraljevske kuće srodile brakom između Ferdinanda Aragonskog i Izabele Kastilje.

map_spanish

Republika Portugalija

Površina: 92.345 km²

Br. stan: 10.264.797

Glavni grad: Lisabon

Sl. jezik: portugalski

Valuta: evro

Portugalija se graniči sa Španijom.

juzna_evropa_pirinejsko_poluostrvo_portugal

Portugalija se nalazi na jugozapadu Pirinejskog poluostrva. Ovo je najzapadnija država kontinentalne Evrope.

U teritoriju Portugalije spadaju i Azorska ostrva i ostrvo Madera u Atlantiku.

Posmatrano fizičko-geografski, ovo je atlantsko-geografska zemlja, dok je iz društveno-geografske perspektive reč o sredozemnoj zemlji.

Portugal ima slabo razuđene niske obale, izuzetak predstavljaju zaliv Setubal i reka Estuari.

Portugalija je prilikom velikih geografskih otkrića postala imperija, koja je u svom sastavu imala Brazil (do 1822), kolonije u Africi (do 1975) i kolonije u Aziji (do 1999).

Portugaliju možemo podeliti na dva dela prema prirodno- i društveno-geografskim odlikama:

deo severno od reke Težo,
deo južno od reke Težo.

Severna oblast je pretežno planinska, ispresecana rečnim dolinama.

Južno od reke Težo je većim delom Portugalska nizija, koja zauzima dve petine zemlje i po odlikama je bliska Sredozemlju.

Severni deo zemlje ima razvijeniju industriju, dok južni ima razvijeniju poljoprivredu.

Prirodni resursi i privreda Portugalije

Portugalija je privredno jedna od slabije razvijenih zemalja Evropske unije.

Privreda se bazira na proizvodnji i izvozu tekstila, odeće i obuće, plute i papira, kao i voća i povrća.

Porto je regionalni centar severne Portugalije i veliki lučki centar, a cela zemlja poznata je i po proizvodnji istoimenog vina.

Rudno bogatstvo nije veliko, ali ima znatna nalazišta uranijuma i retkih metala (volfram, tj. tungsten).

Južno od reke Težo je pretežno poljoprivredni deo zemlje. Gaje se žitarice, voće i povrće. U ovoj regiji su takođe i plantaže hrasta plutnjaka i maslina, kao i vinogradi.

Turizam je razvijen na jugu zemlje u oblasti Algarve. Takođe, Lisabon, pored toga što je glavni grad, navažniji je turistički centar Portugalije.

juzna_evropa_pp_portugal_porto

Po proizvodnji vina Portugalija zauzima deseto mesto u svetu, a vodeća je zemlja u proizvodnji plute.

Pluta se dobija od kore posebne vrste hrasta - hrasta plutnjaka.

juzna_evropa_portugal_plutnjak

Sakupljanje plute, tj. kore drveta hrasta plutnjaka, radi se i dalje ručno, jer do sada nije nađen nijedan pogodan mašinski način.