#Istorija

Lekcija: Nova država - Kraljevina SHS, 1918-1929

Granice Kraljevine SHS

Kraljevinu SHS činile su pokrajine Slovenija i Dalmacija, biše teritorije Austrije; Hrvatska i Slavonija, ranije autonomne pokrajine Ugarske; Vojvodina, ranije sastavni deo Ugarske; Bosna i Hercegovina, pod upravom Autrstro-Ugarske; Srbija i Crna Gora, nezavisne države i kraljevine.

800px-Scs_kingdom_provinces_1920_1922_sr

Igraj kviz Igraj test

Shtreber test

Ko je bio kum na venčanju Marije i Aleksandra?

Granice SHS utvrđene su na Versajskoj mirovnoj konferenciji od januara 1919. do početka 1920.

Teritorija nove države obuhvatala je 248.977 kvadratnih kilometara i brojala preko 12 miliona stanovnika.

(Položaj Kraljevine SHS)

Igraj kviz Igraj test

Državno uređenje

Prvi Ministarski savet (vlada) obrazovan je u decembru 1918. ukazom regenta Aleksandra. Na čelu vlade bio je radikal Stojan Protić. Potpredsednik vlade bio je Slovenac Anton Korošec, ministarstvo unutrašnjih poslova pripalo je Svetozaru Pribićeviću iz Hrvatske, a ministarstvo spoljnih poslova vodio je Ante Trumbić, takođe Hrvat.

tojan-protic

(Stojan Protić, 1857-1923)

Upravo Ministarski savet je i ustanovio naziv države u Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca.

Novi naziv, Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, ustanovljen je 1920. Tada su ustanovljeni i državna zastava i grb, a za prestoni grad proglašen je Beograd.

(Grb Kraljevine SHS)

Igraj kviz Igraj test

Političke stranke u Kraljevini SHS

Na političkoj pozornici nove države delovalo je oko 40 političkih stranaka i grupa. Izdvajale su se tri najvažnije stranke: Radikalna, Demokratska i Hrvatska seljačka stranka.

Izborni zakoni doneti 10920. doneli su i slobodne parlamentarne izbore. Izbori sa tajnim glasanjem održani su 1920, 1923, 1925 i 1927, a sa javnim glasanjem 1931, 1935. i 1938.

Igraj kviz Igraj test

SHTREBER TURNIR

04

23

20

Igraj sada

Vidovdanski ustav

Ustavotvorna skupština usvojila je Vidovdanski ustav na Vidovdan 28. juna 1921. Novi ustav definisao je Kraljevinu SHS kao ustavnu, parlamentarnu i naslednu monarhiju pod dinastijom Karađorđevića.

(Prva strana Vidovdanskog ustava)

Ustav je takođe predviđao i vojnu obavezu i plaćanje poreza.

Prema ustavu je čitava zemlja trebalo da bude podeljena na županije, a županije na okruge, srezove i opštine. Na čelu županija bio je veliki župan koga je imenovao kralj.

Zakonom iiz 1922. zemlja je podeljena na 33 oblasti, od kojih je 15 bilo na teritoriji Srbije.

(33 oblasti)

Igraj kviz Igraj test

Komunisti u Kraljevini SHS

Socijalističke, socijaldemokratske i radničke organizacije ujedinile su se na Kongresu ujedinjenja u Beogradu u aprilu 1919. godine u Socijalističkku radničku partiju Jugoslavije. Partija je godinu dana kasnije promenila ime u Komunističku partiju Jugoslavije.

Rad KPJ je vlada zabranila 19. decembra 1920.

Igraj kviz Igraj test

Nakon atentata na regenta Aleksandra 28. juna 1921. i ubistva ministra unutrašnjih dela Milorada Draškovića 21. jula 1921. vlada je donela Zakon o zaštiti javne bezbednosti i poretka u državi.

(Atentat i sahrana Aleksandra I Karađorđevića)

Svim komunističkim poslanicima poništeni su mandati, a na suđenju za ubistvo regenta zbog saučesništva je osuđeno 19 poslanika KPJ.

Igraj kviz Igraj test

Hrvatsko pitanje

Pojedine snage u Hrvatskoj zalagale su se da država bude federacija. Tako je vođa Hrvatske republikanske seljačke stranke, Stjepan Radić, nakon izbora na kojima je dobio 50 poslanika, proglasio Hrvatsku seljačku republiku na skupu svojih pristalica.

radic

(Stjepan Radić, 1871-1928)

Radonjić je uhapšen nakon donošenja Zakona o zaštiti države pod optužbom da se bavio komunističkim delovanjem, nakon čega je njegova stranka prihvatila Vidovdanski ustav i Karađorđeviće.

Igraj kviz Igraj test

Kruna

Regent nove države je od juna 1914. bio princ Aleksandar Karađorđević, nakon što se njegov otac Petar povukao sa vlasti. Aleksandar I Karađorđević postao je kralj nakon što je kralj Petar umro 16. avgusta 1921.

Početkom 1922. kralj se verio sa princezom Marijom, ćerkom rumunskog kralja. Venčanje je obavljeno polovinom godine, a kralj Engleske pristao je da bude kum na ovom venčanju. Prestolonaslednik Petar rođen je 6. septembra 1923. godine.