#Geografija

Lekcija: Reljef: planine i ravnice

Reljef su sva uzvišenja, ravnice i udubljenja na Zemljinoj površini.

Reljef u prošlosti nije izgledao kao što izgleda danas. On se stalno menja, ali pošto se to dešava izuzetno sporo, te promene su gotovo neprimetne.

U odnosu na prošlost reljef se drastično promenio, gde su nekada bili okeani i mora sada su neke od najviših planina na Zemlji.

Šta su venačne planine?

Planine nastale nabiranjem slojeva sedimentnih stena vertikalnim pokretima Zemljine kore.

Planine nastale nabiranjem slojeva sedimentnih stena horizontalnim pokretima Zemljine kore.

Planine nastale duž pukotina pri izdizanju i spuštanju slojeva sedimentnih stena.

Površina vode u Svetskom moru izabrana je kao osnova od koje merimo visinu na kopnu.

Visinu planinskih vrhova bilo gde u svetu merimo od nivoa mora.

Nadmorska visina je visina izmerena od nivoa mora.

Relativna visina - visina između dve tačke na kopnu.

Dubina okeana, mora ili neke vode na kopnu meri se od površine vode do dna.

Ravnice - prostrani ravni delovi kopna. Ravnice do 200 m nadmorske visine nazivaju se nizije. Najveća nizija u Srbiji je Panonska nizija.

Na kopnu postoje zatvorena udubljenja u reljefu (baseni), koji imaju dno niže od nivoa mora, i njih nazivamo depresije.

Najpoznatija depresija je basen Mrtvog mora, tu je površina mora 403 m niža od nivoa Svetskog mora.

Planine su uzvišenja u reljefu viša od 500 m nadmorske visine.

Po visini delimo ih na:

niske planine (500-100 m nadmorske visine),
srednje planine (1000-2000 m nadmorske visine),
visoke planine (preko 2000 m nadmorske visine).

BORE I RASEDI

Unutrašnje sile Zemlje predstavljaju sila Zemljine teže/gravitacija i sila unutrašnje Zemljine toplote. Njima nastaju najkrupniji oblici reljefa.

Delovanjem unutrašnjih sila nastaju tektonski pokreti koji oblikuju:

kontinente i okeanske i morske basene,
planine i kotline.

Šta je mehanička tastatura i da li je pogodnija za rad i igre

Saznajte kako mehanika funkcioniše, zašto ima čitavu armiju obožavalaca i da li bi trebalo da je kupite.

Saznaj više

Promene koje dovode do pomeranja obalske linije – na mestima gde se kopno podigne dolazi do povlačenja mora, a na mestima gde se spusti do nadiranja mora na kopno – spore su promene. Izdizanje i spuštanje delova Zemljine kore je spor proces. Neki delovi se godišnje podignu, a neki spuste za nekoliko milimetara.

geografija_5_17_1_pomeranje_obaske_linije

Pokreti kojima nastaju planine dovode do izdizanja ili spuštanja Zemljine kore i mogu biti horizontalni ili vertikalni.

Vertikalnim pokretima dolazi do izdizanja ili spuštanja delova Zemljine kore duž pukotine koja se naziva rased. Na ovaj način nastaju rasedne ili gromadne planine i kotline.

geografija_5_17_2_gromadne_stvaranje

Horizontalni pokreti dovode do nabiranja slojeva sedimentnih stena i tako nastaju venačne ili nabrane planine. Iz samog imena možemo videti da osnovni oblik u reljefu koji nastaje ovim pokretom jeste bora.

geografija_5_17_3_sedimentne_stvaranje_boranje

Gromadne planine, po mestu nastanka, u vezi su sa starim kontinentalnim delovima na kojima su se u procesu pomeranja litosfernih ploča stvarali rasedi.

One su niže od venačnih, imaju zaobljeni vrh i okružene su kotlinama. To su Ural, Altaj, Apalači, Brazilske planine, Švarcvald i Vogezi.

Venačne planine su visoke, imaju oštre vrhove i strme strane, pružaju se u obliku dugačkih venaca u dva osnovna pravca:

Meridijanski – duž zapadnih obala Severne i Južne Amerike -> Kordiljeri i Andi,
Uporedni – duž južnih obala Evrope i Azije -> Pirineji, Alpi, Apenini, Dinaridi, Karpati u Evropi i Himalaji u Aziji.

geografija_5_17_4_mapa_gromadne_venacne

SA NAMA NA PUTU

Igraj sada

Shtreber kviz

Započni kviz

SA NAMA NA PUTU

10

4

34

Igraj sada

Shtreber test

Započni test